Dit artikel(1) gaat over de problematische situatie in de favelas van Rio de Janeiro. Naar aanleiding van de Pan-Amerikaanse Spelen, die in 2007 in Rio plaatsvonden, bracht de overheid een 25.000 man sterke politiemacht bij elkaar om de orde te handhaven. Een verademing voor de Cariocas – de inwoners van Rio – die gewoon zijn aan 1 moord om de 3½ uur. In de aanloop naar de spelen voerde de politie een raid uit op het Complexo do Alemão, een sloppenwijk die de draaischijf van de drugshandel zou zijn. De operatie was een succes, maar zodra de politie zich uit de wijk terugtrok werden de criminele activiteiten gewoon hervat. De braziliaanse staat staat machteloos in sloppenwijken als deze. De arme bevolking toont meer loyaulitiet tegenover de criminele organisaties dan tegenover de politie. Dit is te danken aan het feit dat de ordehandhaving binnen de sloppenwijken niet door de politie gebeurt maar door de criminele organisaties. Daarenboven genieten de favelabewoners niet van sociale voorzieningen van staatswege en genereren de criminele activiteiten in de favela’s voor vele mensen een inkomen.
Een ander probleem is dat de vertegenwoordigers van de staat dikwijls niet te betrouwen zijn. Het politiekorps van Rio is uitzonderlijk corrupt. Dit is deels te wijten aan het feit dat de Braziliaanse politieagenten het op één na laagste loon hebben in het land. Veel agenten vullen hun loon dan ook aan met smeergeld. Deze corrupte agenten berechten is niet evident omdat Brazilië een zeer vergevingsgezinde arbeidswetgeving heeft. Zuiveringsacties door de centrale overheid halen niet veel uit omdat de meeste corrupte agenten hun job terugkrijgen van de rechter. Het politieoptreden is – buiten de centraal gecoördineerde acties – dan ook maar zwakjes. Om een voorbeeld te geven: maar 3% van de moordverdachten krijgt effectief de binnenkant van een rechtszaal te zien. Naast incompetent is de politie ook zeer brutaal. In 2003 stierven er in Rio 1000 mensen ten gevolge van politiebrutaliteit.
Het is belangrijk te verduidelijken wie er in de favela’s woont. Het gaat hier niet om een lompenproletariaat dat naar de steden verhuisde om als arbeider tegen een minimumloon te werken zoals dit in negentiende eeuws Europa het geval was. De steden creëren immers niet genoeg jobs meer om de jaarlijkse bevolkingsaanwas te kunnen absorberen. Sloppenwijken zijn een soort opslagplaats geworden voor surplus arbeidskracht, die niet wordt ingezet. De politie op deze wijken afsturen om orde op zaken te stellen heeft dus weinig effect als er tegelijk niet aan structurele oplossingen wordt gewerkt om de massale werkloosheid tegen te gaan. De enige bekommernis van de staat is echter de veiligheid van de andere stadsbewoners. De enige reden dat de sloppenwijken worden aangepakt is omdat hun criminele netwerken overlast veroorzaken voor de hele stad. Men is niet bezorgd om de inwoners van de favela’s. Men probeert niet eens om er een permanente politieaanwezigheid uit te bouwen om de mensen te beschermen. Zolang de armen in de favela’s door de staat aan hun lot worden overgelaten – uitgezonderd de occasionele politieactie – blijven dit staatsloze gebieden in de stad en broeihaarden van criminaliteit.(2)
Het is belangrijk te verduidelijken wie er in de favela’s woont. Het gaat hier niet om een lompenproletariaat dat naar de steden verhuisde om als arbeider tegen een minimumloon te werken zoals dit in negentiende eeuws Europa het geval was. De steden creëren immers niet genoeg jobs meer om de jaarlijkse bevolkingsaanwas te kunnen absorberen. Sloppenwijken zijn een soort opslagplaats geworden voor surplus arbeidskracht, die niet wordt ingezet. De politie op deze wijken afsturen om orde op zaken te stellen heeft dus weinig effect als er tegelijk niet aan structurele oplossingen wordt gewerkt om de massale werkloosheid tegen te gaan. De enige bekommernis van de staat is echter de veiligheid van de andere stadsbewoners. De enige reden dat de sloppenwijken worden aangepakt is omdat hun criminele netwerken overlast veroorzaken voor de hele stad. Men is niet bezorgd om de inwoners van de favela’s. Men probeert niet eens om er een permanente politieaanwezigheid uit te bouwen om de mensen te beschermen. Zolang de armen in de favela’s door de staat aan hun lot worden overgelaten – uitgezonderd de occasionele politieactie – blijven dit staatsloze gebieden in de stad en broeihaarden van criminaliteit.(2)
Jeroen Borghs
Bronnen:
(1) s.n., “Fight in the Favelas”, in: The Economist, 2007, Vol. 384, Issue 8540, p. 34.
(2) DAVIS (M.), “Planet of Slums”, in: New Left Review, 2004, Vol. 26, Issue March-April, pp. 5-24.
Bronnen:
(1) s.n., “Fight in the Favelas”, in: The Economist, 2007, Vol. 384, Issue 8540, p. 34.
(2) DAVIS (M.), “Planet of Slums”, in: New Left Review, 2004, Vol. 26, Issue March-April, pp. 5-24.
1 opmerking:
Ondanks de uizichtloze situatie in de favela's zoals geschetst in 'Fight in the Favelas' laat de president van Brazilië zich niet uit het lood slaan.
Op 27 oktober 2002 werd Luiz Inácio Lula da Silvatot president verkozen, in een verkiezing die historisch is te noemen: zijn partij, de Partido dos Trabalhadores, haalde 53 miljoen stemmen op een bevolking van meer dan 150 miljoen. De partij heeft al meer dan 12.000 drugstrafikanten achter de tralies gezet. Dit stuitte natuurlijk op verzet van de maffia, die de mensen bedreigden als ze op de PT zouden willen stemmen. Die maffia heeft enorm veel macht, ook in de favela's, die de president danig wil intomen.
Naast het oprollen van drugbendes maakte da Silva ook andere beloftes, zoals dat elke gezin drie maal per dag zou kunnen eten, en dat er 6,5 miljard dollar per jaar aan steun zou gegeven worden aan de armsten van Brazilië. Behalve de honger bestrijden belooft da Silva ook begeleiding voor jonge moeders, een kwaliteitsvolle gezondheidszorg, professioneel onderwijs voor iedereen, ingrijpende huisvestigingsmaatregelen en betaalbare kredieten voor het aankopen van voedsel.
Om de armoede aan te pakken stelt da Silva dat de visserij meer steun moet krijgen, daar Brazilië een kilometerslange kustlijn heeft die amper bevist wordt. Ook de landbouw zou hervormd worden, en het toerisme meer gepromoot, zodat er veel banen gecreëerd worden om zo de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken. Voor de favelabewoners wil hij moderne sociale woningen bouwen en om de enorme staatsschuld af te kunnen lossen wil de president meer afgewerkte goederen exporteren.
Eén van de grootste kwalen die Brazilië teisteren is de grootschalige corruptie die er heerst. Door nieuwe wetten te implementeren wil de Partido dos Trobalhadores hiertegen de strijd aanbinden. (1)
Al deze beloftes en voornemens zorgden voor vele stemmen, en voor hoop bij vele Brazilianen. Maar zoals we op deze blog kunnen lezen is de situatie nog steeds rampzalig, en heeft de regering nog steeds weinig te zeggen in de favela's.
Een reactie posten